DOOLİTTLE YÖNTEMİYLE ANA ARI YETİŞTİRME

 3.1. Ana Arı Yüksüklerinin Hazırlanması Ticari ana arı yetiştiriciliğinde geniş çaplı bir üretim söz konusu olduğundan çok sayıda yüksük gerekecektir. Ana arı yüksükleri saf balmumundan yapılmakta veya plastik yüksükler kullanılmaktadır. Balmumundan yüksük yapımı için arıcı özel daldırma çubukları (yüksük kalıbı) ile yüksükleri kendisi hazırlamalıdır. Yüksük kalıbı, 8-10 cm uzunluğunda ve uca doğru incelerek uçtan 12 mm'lik kısmındaki çapı yaklaşık 10 mm; bu kısımdan uca doğru ise 8- 9 mm çaplı ve sert ağaçtan yapılmış olmalıdır. Yüksüğün dip kısmına konkav bir şekil vermek için kalıbın ucu düzgün ve pürüzsüz olarak yuvarlaklaştırılmalıdır. Yüksük kalıbı sert ağaçtan yapılabildiği gibi, aliminyum veya paslanmaz çelik malzemeden de yapılabilir. Yüksük yapımında kullanılan balmumunun taze veya esmer petekten alınmasının önemi olmamakla birlikte; temiz ve hastalıksız olması çok önemlidir. Çok fazla sayıda yüksüğe ihtiyaç varsa tek bir yüksük kalıbı kullanmak çalışma hızını yavaşlatır. Bu taktirde, bir defada fazla sayıda yüksük yapma olanağı verecek şekilde, tek tek yüksük kalıpları tırmık dişleri gibi bir çıta üzerine 15-16 tanesi bir arada olarak monte edilebilir. Bu şekilde hazırlanan kalıp grubu (mandril) çalışma hızını 7- 22 ARICILIK ÜZERİNE BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR 8 kat artırır. Mandril üzerindeki yüksük kalıplarının uç noktaları aynı hizada olmalı ve iki kalıbın merkezi arasında 2-2.5 cm uzaklık bulunmalıdır. Yüksük kalıpları bir tek sıra üzerine monte edilebildiği gibi, 8 sıralı veya daha büyük kalıp grupları da oluşturulabilmektedir. Yüksük hazırlamak üzere, bir miktar temiz balmumu bir tepsiye konur. Tepsi, içinde sıcak su bulunan ikinci bir kaba yüzer şekilde bırakılarak çalışma süresince mumun erime noktasının biraz üzerinde bir sıcaklıkta tutulması sağlanır. Böylece mumun yanmadan istenen sıcaklıkta kalması sağlanır. Bu iş için termostatlı ısıtıcılar da kullanılabilir. Yüksük kalıbı, ayrı bir kap içinde bulunan soğuk su içine alınır, üzerindeki su damlacıkları silkelenir veya bir beze sürülerek fazla suyu alındıktan sonra uçtan 10 mm'lik kısmı erimiş haldeki muma batırılıp çıkarılır. Birkaç saniye dışarıda tutularak üzerinde ince balmumu kılıfının oluşması temin edilir. Sonra kalıp soğuk suya daldırılıp bir kaç saniye tutularak mumun yeterince sertleşmesi sağlanır. Sudan çıkarılan kalıbın ucundaki yüksük, parmaklar arasında yapılan hafif bir döndürme hareketiyle alınır. Daha sonraki yüksükler için aynı işlem tekrarlanır. Her yüksükten sonra kalıp bir süre soğuk suda tutulur. Hazırlanan yüksükler standart boyutta bir çerçevenin alt çıtası ölçüsünde bir çıtaya (yüksük taşıyıcı çıta) monte edilir. Yüksükleri tutturmak için, bir yüzüne biraz eritilmiş balmumu dökülerek çıta üzerinde gerekli balmumu tabanı oluşturulur. Yüksüğün ucu muma batırılıp hemen çıta üzerindeki mum temele tutturulur. Çıta üzerindeki yüksüklerin merkezleri arasında 2-2.5 cm uzaklık olmalıdır. Bu şekilde 23 bir çıtaya 15-16 yüksük monte edilir. Daha sonra çıta boyunca kaşıkla bir miktar erimiş mum dökülerek yüksükler sağlamlaştırılır. Mandril kullanılmış ise, mandril yüksüklerle birlikte taşıyıcı çıtaya dökülen mum temel üzerinde tutulup çıta boyunca yüksüklerin dibine kaşıkla erimiş mum dökülür. Bir süre beklendikten sonra mandril yavaşça yukarı kaldırılır. Böylece aynı anda bir yüksük taşıyıcı çıtaya istenen aralıklarla 15-16 yüksük tutturulmuş olur. Hazırlanan yüksük taşıyıcı çıtalar standart boyutta bir çerçevenin karşılıklı yan çıtaları arasına geçirilir. Her birisinde 15-16 yüksük bulunan taşıyıcı çıtalardan 3-4 tanesi bir çerçeve içine geçirilerek yüksük taşıyıcı çerçeveler elde edilir (Şekil 5). Şekil 5. Yüksük taşıyıcı çıtaların hazırlanması (Foto: M. M. Cengiz). 24 ARICILIK ÜZERİNE BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR 3.2. Larvaların Elde Edilmesi Az sayıda yüksüğe aşılama yapılacaksa seçilen bir koloniden genç larvalı bir petek çıkarılarak larvalar bu petekten alınır. Fakat bu sırada uygun yaşta larvayı seçmek için zaman kaybedilir ve çalışma hızı düşer. Yüzlerce yüksüğe aşılama yapılacaksa aynı yaşta çok sayıda larva elde etmek için özel bir damızlık koloni kullanılır (Şekil 6). Şekil 6. Aşılanacak larvalar damızlık kolonilerden alınmalıdır (Foto: B. Yılmaz, A. Tutar-TKV). Ana arı yetiştirmek için kullanılacak larvaların uygun yaşta, çok iyi beslenmiş ve üstün özelliklere sahip damızlık kolonilerden alınması gerekir. Bu amaçla esmer ve kabartılmış bir petek seçilen damızlık kolonide kuluçka sahasının ortasına konur. Ertesi gün buradan alınan günlük yumurtalarla dolu petek özel olarak hazırlanmış anasız bir 25 koloniye verilip çıkacak larvaların beslenmeleri sağlanır. Damızlık koloniden alınan günlük yumurtalı petek besleyici kolonide kuluçkalık üzerine polen li iki çerçeve arasına verilir. Koloniye 1:1'lik şeker şurubu ile yemleme yapılır. Dördüncü gün petek üzerinde 0-24 saatlik yaşta çok sayıda larva aşılanmak üzere hazır durumdadır.